Bakterie meningokokowe (Neisseria meningitidis), czyli potocznie mówiąc meningokoki, to dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które mogą powodować groźne w skutkach inwazyjne zakażenie (zwane inwazyjną chorobą meningokokową), takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicę lub połączenie tych chorób.1
Istnieje 13 rodzajów lub „grup” bakterii meningokokowych, określanych przez lekarzy jako serogrupy. Na świecie najczęściej zachorowania powodują grupy A, B, C, W, Y i X.2
W Polsce dominuje 5 serogrup: B, A, C, W, Y.3 Mimo, że serogrupa B występuje statystycznie najczęściej, to serogrupa W odpowiada za najwyższą śmiertelność.3 U co najmniej połowy zakażonych chorych tym typem meningokoka, występuje groźna w skutkach sepsa.4,5
Zachorowania powodowane serogrupą W są trudne do rozpoznania (mogą pojawić się nietypowe objawy, jak dolegliwości ze strony układu pokarmowego – biegunka, nudności) co znacznie opóźnia i utrudnia zastosowanie właściwego leczenia.2,6
MENINGOKOKI
Jak przenoszą się meningokoki?
Neisseria meningitidis adaptuje się w błonie śluzowej człowieka - w gardle oraz nosie, a zakażenie meningokokami ma miejsce przy bliskim kontakcie z chorym lub bezobjawowym nosicielem.7,8
Najczęstsze sposoby przenoszenia się meningokoków7-9
Oblizywanie smoczków
Pocałunki
Wkładanie do buzi wspólnych zabawek
Kichanie, kaszel
Bliski kontakt z chorą osobą lub nosicielem
Korzystanie z tych samych sztućców
Picie z jednej butelki
Dzielenie się jedzeniem
Nosicielstwo
18-25% populacji może być nosicielami meningokoków. Oznacza to, że 1/4 osób nie ma świadomości, że może zarażać tą groźną bakterią.10
Nosiciele to najczęściej nastolatki i młodzi dorośli, rzadziej małe dzieci i niemowlęta.10-12
Czasami bezobjawowe nosicielstwo może prowadzić do rozwinięcia się choroby. Zwłaszcza, gdy warunki ku temu sprzyjają.10
Podczas gdy przestrzeganie zasad higieny może pomóc w ochronie przed rozprzestrzenianiem się drobnoustrojów, szczepienie jest skutecznym sposobem zapobiegania chorobie meningokokowej.13
INWAZYJNA CHOROBA MENINGOKOKOWA
Co to jest inwazyjna choroba meningokokowa (IChM)?
Inwazyjna choroba meningokokowa to bakteryjne zakażenie, wywoływane przez bakterię Neisseria meningitidis, które w sprzyjających warunkach prowadzi do epidemii.9,14 Jest to poważna, bardzo szybko rozwijająca się choroba, która może doprowadzić od początkowych objawów do śmierci w ciągu 24 godzin.14 U osób, u których doszło do wyleczenia, IChM może spowodować problemy neurologiczne i psychiczne utrudniające naukę oraz funkcjonowanie w społeczeństwie np. utratę słuchu lub inną niepełnosprawność.9,12,16,17
Inwazyjna choroba meningokokowa może pozostawić długotrwałe następstwa zdrowotne, które dotyczą 11-19% pacjentów.15
Atakuje podstępnie i może doprowadzić do śmierci w ciągu kilku godzin.15
Inwazyjna choroba meningokokowa może wystąpić u każdego - bez względu na wiek, jednak dwie grupy są szczególnie na nią narażone:13
niemowlęta
poniżej 12. miesiąca życia
dzieci
poniżej 5. roku życia
Dzieje się tak z powodu niedojrzałości układu odpornościowego młodego organizmu.4,12,15,18
Czy Twoje dziecko w wieku niemowlęcym jest zagrożone?
IChM wiąże się z kilkoma czynnikami ryzyka. Należą do nich:10,13
Czynnościowa lub anatomiczna asplenia
Zbyt duża ilość osób w gospodarstwie domowym
Wrodzone niedobory odporności, po przeszczepie komórek macierzystych szpiku, zakażenia HIV
Kontakt z dymem tytoniowym
Przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach (żłobki, przedszkola, place zabaw)
Uszkodzenia nabłonka górnych dróg oddechowych (przebyta grypa, zakażenia Mycoplasma pneumoniae)
Inwazyjna choroba meningokokowa to podstępne zakażenie, które nawet w ciągu 24h może doprowadzić do śmierci. Najbardziej narażone na nią są niemowlęta poniżej 12. miesiąca życia i dzieci do lat 5.13,15
OBJAWY
Szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia jest kluczowe
IChM charakteryzuje się piorunującym przebiegiem, który może doprowadzić do śmierci w ciągu 24-48 godzin9 od pojawienia się pierwszych objawów.15
Symptomy tej choroby są trudne do rozpoznania na wczesnym etapie, gdyż mogą przypominać grypę lub inne zakażenie wirusowe. Dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia na czas.9,15
U niemowląt choroba rozwija się bardzo szybko. Dlatego tak ważna jest znajomość wszystkich wczesnych objawów przedmiotowych i podmiotowych oraz częste sprawdzanie stanu zdrowia dziecka.9,15
Gorączka i dreszcze
Wysypka, punktowe czerwone plamy
Trudności w oddychaniu
Wymioty
Problemy z karmieniem/drażliwość
Zmniejszenie napięcia mięśniowego
Zimne dłonie i stopy
Uwypuklenie miękkiego punktu na czubku głowy
Sztywność karku
Jak mogą wyglądać pierwsze 24 godziny?15
Gorączka, Nudności/wymioty
Trudności z oddychaniem
Zimne dłonie i stopy
Sztywność karku, światłowstręt, uwypuklenie ciemiączka, drgawki, utrata przytomności
Co to jest wysypka krwotoczna i czym się charakteryzuje?19
Krwotoczna wysypka spowodowana przez meningokoki to wynik przemieszczania się tych bakterii przez krwioobieg. Namnażające się drobnoustroje wytwarzają toksyny, które „wędrują” po organizmie, powodując uszkodzenia naczyń krwionośnych i narządów. Podczas tych uszkodzeń krew zaczyna „przeciekać” do otaczających tkanek, powodując pojawienie się na skórze małych wybroczyn, przypominających ukąszenia pcheł.19
Z czasem wysypka może narastać, tworząc rozległe plamy. Szybko rozwijająca się wybroczynowa lub purpurowa wysypka może również sygnalizować bardzo ciężką, piorunującą postać choroby meningokokowej.19
Wybroczyny, pojawiają się dopiero w zaawansowanej fazie choroby i nie wystepują u wszystkich chorych.13
Nie zawsze wybroczyny pojawiają się w oczywistych miejscach. Istnieją przypadki, gdy wysypka może być trudniejsza do zauważenia:19
Wewnętrzne strony powiek
Miejsca za uszami
Podniebienie
Przestrzenie między palcami dłoni
Podeszwy stóp
Jak wykonać test szklanki?19
Nie każde zakażenie meningokokami jest takie samo, ale u większości niemowląt choroba ta rozwija się niezwykle szybko. Dlatego tak ważne jest obserwowanie oraz sprawdzanie stanu zdrowia dziecka.9,24
Następstwa inwazyjnej choroby meningokokowej
Inwazyjna choroba meningokokowa może prowadzić do śmierci13, jak również pozostawić długotrwałe następstwa zdrowotne, które dotyczą 11-19% pacjentów10. Na przykład meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wiąże się z wysoką śmiertelnością i trwałymi wadami neurologicznymi, szczególnie wśród niemowląt i małych dzieci.20
Przykładowe powikłania IChM10,12,16,17,21,22
Rozległe blizny, czasem wymagające przeszczepów
Niedosłuch
Zaburzenie widzenia
Upośledzenia fizyczne i martwica mięśni lub kości
Amputacje kończyn lub palców
Zaburzenia neurologiczne i psychiczne
Padaczka
Przechorowanie inwazyjnej choroby meningokokowej może wiązać się z tragicznymi skutkami.
11-19% pacjentów, którzy przechorowali IChM będzie zmagało się z jej
następstwami fizycznymi (blizny, amputacje, utrata słuchu) oraz
neurologicznymi (problemy ze skupieniem, padaczka czy problemy z
funkcjonowaniem w społeczeństwie).
10,12,16,17,21,22
PROFILAKTYKA
Jak chronić się przed meningokokami i inwazyjną chorobą meningokokową?13
SZCZEPIENIA są skuteczną formą ochrony małych dzieci. Ograniczają też zasięg epidemii.23 Warto o tym pamiętać, rozważając zabezpieczenie przeciw meningokokom.13
Zespół ekspertów w dziedzinie szczepień rekomenduje rozpoczęcie szczepień przeciw meningokokom jak najwcześniej: w 1. półroczu życia malucha, stosując szczepienia przeciw serogrupie B oraz serogrupom A C W Y.13
Jedynie szczepienie przeciw wszystkim serogrupom występującym w Polsce, może zapewnić optymalną ochronę przeciw inwazyjnej chorobie meningokokowej.13
POROZMAWIAJ Z LEKARZEM O SZCZEPIENIU!
Niektóre zachowania sprzyjają próbie uniknięcia ryzyka zarażenia meningokokami i IChM, należą do nich:
SZCZEPIENIA są skuteczną formą ochrony małych dzieci. Warto o tym pamiętać, rozważając zabezpieczenie przeciw meningokokom.13
W Polsce dostępne są m.in. szczepionki przeciw serogrupie B, serogrupie C oraz skojarzona szczepionka przeciw serogrupom A C W Y.13
Zespół ekspertów w dziedzinie szczepień rekomenduje rozpoczęcie szczepień przeciw meningokokom jak najwcześniej: w 1. półroczu życia malucha, stosując szczepienia przeciw serogrupie B oraz serogrupom A C W Y.13
Jedynie szczepienie przeciw wszystkim serogrupom występującym w Polsce, może zapewnić optymalną ochronę przeciw inwazyjnej chorobie meningokokowej.13
Pamiętaj o szczepieniu przeciw wszystkim serogrupom meningokoków występujących w Polsce.24 Porozmawiaj z lekarzem o szczepieniu.
Zespół ekspertów w dziedzinie szczepień rekomenduje rozpoczęcie szczepień przeciw meningokokom jak najwcześniej: w 1. półroczu życia malucha, stosując szczepienia przeciw serogrupie B oraz serogrupom A C W Y.13
Jedynie szczepienie przeciw wszystkim serogrupom występującym w Polsce, może zapewnić optymalną ochronę przeciw inwazyjnej chorobie meningokokowej.13
MATERIAŁY DLA RODZICÓW
Uwaga!: Pfizer Polska jako właściciel praw autorskich i pokrewnych do filmów zamieszczanych na niniejszej stronie zezwala nieodpłatnie placówkom ochrony zdrowia na kolportaż tych filmów w przychodniach, lecznicach i szpitalach oraz na stronach internetowych placówek w celu udostępnienia go pacjentom. Udzielamy niniejszym podmiotom leczniczym licencji na wyświetlanie filmów na ekranach dostępnych w poczekalniach lub innych miejscach, gdzie przebywają Wasi pacjenci oraz udostępniania na stronach internetowych Państwa lecznic*.
*Licencja obejmuje wprowadzenie do pamięci komputera, wyświetlanie i nadawanie za pomocą wizji i fonii lub w systemach informatycznych podmiotów leczniczych. Licencja obowiązuje do odwołania. Licencja dotyczy terenu Polski.
CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA
Co to jest inwazyjna choroba meningokokowa?
Inwazyjna choroba meningokokowa to bakteryjne zakażenie, wywoływane przez bakterię Neisseria meningitidis, które może prowadzić do wystąpienia ognisk epidemiologicznych*.9,14 Jest to poważna, bardzo szybko rozwijająca się choroba, która może doprowadzić do zgonu w ciągu zaledwie 24–48 godzin.9 U około 11–19% osób, u których doszło do wyleczenia, IChM spowodowała problemy neurologiczne i psychiczne utrudniające naukę oraz funkcjonowanie w społeczeństwie m.in. utratę słuchu lub inną niepełnosprawność.9,25
*ognisko epidemiologiczne to wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących.26
W jaki sposób rozprzestrzeniają się meningokoki?
Meningokoki mogą przenosić się z człowieka na człowieka poprzez wydzieliny (takie jak ślina), bliski kontakt, narażenie na kontakt z osobą kichającą lub kaszlącą, całowanie, przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach o słabym przepływie powietrza.9,14,27
Jakie są objawy inwazyjnej choroby meningokokowej?
Do klasycznych objawów należą: gorączka i wymioty, sztywność karku, nadwrażliwość na światło, trudności w oddychaniu, zmniejszenie napięcia mięśniowego, wysypka lub czerwone plamy, brak apetytu i pulsujące ciemiączko.9,15
Jak rozpoznaje się inwazyjną chorobę meningokokową?
Jeśli lekarz podejrzewa meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, pobierana jest próbka krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego w celu sprawdzenia, czy w próbce nie występują meningokoki.9,25
Jakie są metody leczenia inwazyjnej choroby meningokokowej?
W leczeniu choroby meningokowej stosuję się antybiotykoterapię. Choroba meningokokowa postępuje szybko, dlatego ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia.9
Jak można zapobiec inwazyjnej chorobie meningokokowej?
SZCZEPIENIA są skuteczną formą ochrony małych dzieci. Ograniczają też zasięg epidemii.23 Warto o tym pamiętać, rozważając zabezpieczenie przeciw meningokokom.13
Zespół ekspertów w dziedzinie szczepień rekomenduje rozpoczęcie szczepień przeciw meningokokom jak najwcześniej: w 1. półroczu życia malucha, stosując szczepienia przeciw serogrupie B oraz serogrupom A C W Y.13
Jedynie szczepienie przeciw wszystkim serogrupom występującym w Polsce, może zapewnić optymalną ochronę przeciw inwazyjnej chorobie meningokokowej.13
POROZMAWIAJ Z LEKARZEM O SZCZEPIENIU!
EKSPERCI O CHOROBIE MENINGOKOKOWEJ
Meningokoki - Dlaczego ważne są szczepienia przeciwko wszystkim typom?
Meningokoki są bakteriami dość powszechnie obecnymi u ludzi. Mimo że najczęstszymi nosicielami tych drobnoustrojów są nastolatkowie28, to w Europie, a także w Polsce zdecydowanie najczęściej na chorobę wywołaną meningokokami chorują najmłodsze dzieci, zwłaszcza niemowlęta…
Przeczytaj
ZOBACZ SPOT
Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Ewa Duszczyk
